✅برای اولین بار بخشهایی از کتاب تاریخ هفشجان منتشر شد؛ حتماً کامل بخوانید:

????هفْشِجان????

????نویسنده: سید جعفر کیانی هفشجانی

این  شهر در گویش محلی به هوشگان که صورت مخفف شده هوشنگگان است، شهرت دارد و هفشجان معرب هوشگان است. *

نام این شهر از نام هوشنگ پادشاه پیشدادی گرفته شده¬است. (هوشنگ+گان) که گان یا کان در گویش قدیم قید مکان است (در منطقه¬ی ما مانند سورشگان، پردنگان، سودگان، لردگان، زوردگان، گیشنیگان، بیرگان و ...) و هوشنگان یعنی جایگاه هوشنگ شاه و داستان کشف آتش و اجرای جشن سده که یکی از اعیاد قدیم ایرانیان باستان است به این شهر نسبت داده می¬شود.**

ابعاد دشت هوشنگی در نسا، از جوی اتابک تا شط میدان و از شط اسکندری تا قنات جاخرمن و در برآفتاب از شط میدان تا مرز زمین¬های شهرکرد و از جوی بالا تا جوی کُلودانی می¬باشد. این املاک در قدیم جزء خالصه جات سلطنتی بوده¬اند و هنوز هم بعضی از ریش سفیدان و کشاورزان قدیمی می¬گویند: «این ها زمین¬های هوشنگ شاه هستند.»

                                 این شهر کهن به «دوره سنگـ»

                                 گردیده بنا به دست «هوشنگ»

                                 آتش چو در این مکان عیان شد

                                 مشهور به شهر «هوشگان» شد...

از روی آثار پراکنده بر روی دشت هفشجان، خاصه به علت پیدایش قدیمی¬ترین نمونه¬های سفال از جمله(GRII& GRIII) و همچنین وفور ابزارهای سنگی ابتدایی مانند (فِلینت و اُبسیدین) قطعاً قدمت سکونت در آن به ادوار پیش از تاریخ (دوره نوسنگی) می¬رسد.

مهم ترین آثار تاریخی به جامانده از ماقبل تاریخ در این شهر مجموعه ????چغات¬های اسکندری به شماره و تاریخ ثبت (886/1348.10.1) می¬باشد. این چغات¬ها که بی¬شک بزرگترین و مهم¬ترین محوطه تاریخی از دوران پیش از تاریخ در منطقه چهارمحال و بختیاری می¬باشند؛ نمایانگر اولین شکل استقرار دایمی انسان در این حوزه می¬باشد و گستره¬ی وسیع و آثار فراوان آن از شکل گیری تمدنی کهن بصورت یک دولت شهر در آن زمان حکایت دارد که بعدها قلمرو آن گسترش یافته و تحت عنوان «تمدن الیمائیس» مشهور شده¬است.

????رگه¬های واضح و منظم خشت و گل???? که در این چغات¬ها بالاخص در چغات بزرگ(زیگورات اسکندری) از همان زمان (هزاره¬ی هفتم قبل از میلاد) کاملاً مشهود است، اهمیت آن را به عنوان اولین بنای هرمی در جهان معلوم می¬سازد و این مهم همت مردم و مسئولین را برای ثبت جهانی این اثر در یونسکو می¬طلبد. 

در متون عهد عیلام نیز از شهری بسیار بزرگ در کوهستان خبر می¬دهند(????خایدالو) که با درنظر گرفتن تپه¬های تاریخی بیشمار هفشجان تا چند دهه پیش این مسئله در مورد این شهر قابل تامل است.

بعضی از تپه¬ها و محوطه¬های تاریخی شهر که هنوز هم افراد مسن سال بوجود آنها در گذشته اذعان دارند از چند سال پیش تا کنون بصورتی هدفمند بشدت تخریب و پالایش می¬شوند و کوچکترین آثار زیستی از قبیل انواع سفالها، سرباره کوره¬های باستانی، مفرغ ها، شیشه¬ها، سرامیکها و ... از روی آنها جمع آوری می-شوند.

(به نظر شما خواننده محترم چرا؟؟؟)

بعضی از چغات ها و محوطه¬های تاریخی که در چند سال گذشته، گرفتار این سرنوشت شده¬اند عبارتند از: «????چغاتهای اسکندری بالا، اسکندری پایین، چغاتهای میانرود، چغاتهای تیربرزی، کنار شط میدان، چغاتهای پابه کپلی و پابراه، چغات چرجه¬دانی، چغاتهای سیراله، علی عرب، دم سرخ، چغاتهای باطاق، چغاتهای کنار راه چشمه زنه، خصوصاً چغات خرابه، چغات پشت بیشه، چغاتهای شاهقلی بیگ(که بی شک یکی از مراکز علمی عالم بوده)، چغاتهای شهر کهنه کدمحله و قلعه آفضال، چغاتهای آبهی(آب باریک)، چغاتهای کلید اوشاهی و آلماقال و کچل آباد، چغات چشمه و محوطه¬های تاریخی دره بید و دره گل نساء، عمارت و اسیل لری  و.... » 

دومین اثر به ثبت رسیده هفشجان که دومین اثر به ثبت رسیده استان نیز می¬باشد ????«تپه شهر کهنه»(887/1348.10.1) در شمال باختری هفشجان در املاک کدمحله بوده¬است. این آثار پیش از تاریخ متاسفانه در سالهای اخیر مانند بسیاری از آثار گذشته تسطیح و نابود شده¬است.

یکی دیگر از آثار تاریخی این شهر کتیبه نیمه تصویری????«گر نوشته» به شماره ثبت (5995/1381.05.08) در کوه جهان¬بین می¬باشد. این صخره نوشته که قدمت آن حدود شش هزار سال برآورد می¬شود، نمایانگر اولین تلاش انسان به منظور استخراج خط الفبایی از تصویر نگارهای قدیم می¬باشد و روند تکامل خط در آن کاملاً مشهود است و از این نظر جایگاه شامخ و سهم بسزای مردم آن در ارتقای سطح فرهنگ و تمدن جهانی معلوم می¬گردد.

همچنین ????قبرستان بزلر به شماره ثبت (5999/1381.05.08) وسیع ترین عرصه تاریخی استان چهارمحال و بختیاری از دوران صفویه تابحال است. این محوطه علی رغم تخریب¬ها و غارت آثار کم نظیر آن در طی چند دهه¬ی اخیر بازهم متنوع ترین مجموعه استان در نوع خود می¬باشد. طرح¬ها و نقش¬های چشم نواز بسیاری از سنگ¬ها از ذوق شاعرانه سازندگان و سفارش دهندگان آنها خبر می¬دهد. خط عموم سنگ¬ها از دوره صفویه تا دوره زندیه در قالب اقلام سته و بیشتر ثلث و نسخ آمیخته می¬باشد که با مهارت و استادی تمام توسط خوشنویسان قدیم هفشجانی نوشته شده¬اند.

این شهر طی قرون متمادی یگانه قطب صنعت سنگتراشی در مناطق چهارمحال و بختیاری بوده¬است و بعضی از سنگتراشان مانند سایر اصناف این شهر برای ارائه خدمات به شهرها و روستاهای چهارمحال، خوزستان، اصفهان و دیگر نقاط کشور مهاجرت می¬کرده¬اند و هنوز هم بعضی از حجاران هفشجانی در شهرهای دیگر به فعالیت خود ادامه می¬دهند. اوج اعتلا و دورۀ شکوفایی این صنعت فاخر در اواخر روزگار صفویان بوده و باز یکی از دوره¬های طلایی آن در زمان سلسلۀ قاجاریه می¬باشد که همه¬ی سازه¬های سنگی قلعه¬های خانی مثل قلعه چالشتر، قلعه دزک، قلعه جونقان و ... و عموم مساجد، بنای امامزادگان، آسیابهای آبی، عصارخانه¬ها و حمامهای قدیمی و ... محصول کار آنها بوده¬است. 

و ????مسجد رسول الله(ص) (مسجد خلجاء) این شهر با شماره ثبت (19497/1386.06.12) بنایی است از دوره فتحعلی شاه قاجار (1233 ه.ق). این مسجد با وجود سادگی و بی پیرایگی آن باز هم سازه¬ای در خور توجه است. و همچنین امامزاده قمر خاتون(ع) بالای کوه شاه منظر از مجموعه ارتفاعات بزلر یکی از مکان¬های زیارتی و سیاحتی این شهر می¬باشد.

آنچه که در جذب جمعیت به این نقطه از زمان¬های بسیار دور تا به امروز تاثیر قطعی داشته¬است وجود آب و هوای معتدل و طبعیت زیبای آن است. وفور چشمه سارها و چمن¬زارها و کشتزارهای گسترده و جلوه¬های زیبا و خاص جهان¬بین این کوه هزار چشمه بالاخص تصاویر زیبا و بدیع مناطق ییلاقی همچون چشمه زنه، چشمه رم رم، چشمه شرشری، چشمه لری و چشمه وقت و ساعت و... چشم هر بیننده¬ای را خاصه در بهاران به شگفتی وا می¬دارد و «آب حیات» را در شریانهای این «مرغزار هزارخانی»***  به جریان می¬اندازد.

این طبیعت بکر و بدیع و کثرت تپه¬های تاریخی آن تا حدود نیم قرن پیش، از این شهر بستری ساخت برای داستانهایی زیبا همچون داستان ذوالقرنین(اسکندر شاه شاخ¬دار) و قصه¬هایی مانند حیدربک نامه و... که هنوز هم افراد مسن این حکایت¬های زیبا را برای نسل¬های امروزی تعریف می¬کنند.

این شهر در دوره باستان پل ارتباطی بین تمدن عیلامی در دشت خوزستان با تمدن¬های مناطق مرکزی ایران بوده¬است و طی چندین هزار سال محل تلاقی و مرکز بهم پیوستن تمام راههای کاروان رو در منطقه بوده که آثار راه¬ها و پل¬های قدیمی مانند جاده شاهی(دزپارت)، راه میدان، راه بکان و راه خرند، پل شاه و پل وقت و ساعت به این امر اذعان دارند.

اجداد مردم امروزی شهر هفشجان از قرن هفتم هجری به مرور در آن ساکن شده¬اند. این شهر تا پایان دوره صفویه حائز ????مرکزیت و اهمیت تمام در منطقه چهارمحال بوده¬است. مردم این شهر عموماً افرادی ساده و باصفا و زحمت¬کش می¬باشند. این مردمان که در قرن نهم هجری(دوره تیموریان) توسط حضرت ????میر محمد ابن میر فلاح مشعشعی به شرف تشیع نایل آمده¬اند به اعتقادات مذهبی خود بسیار علاقمند و پایبند هستند.

 این شهر در طول دوران¬ها عالمان بزرگی را در دامان خود پرورش داده¬است و در دوره معاصر زعیم عالی مقدار شیعیان جهان حضرت مولانا ????آیت الله سید محمدرضا گلپایگانی(اعلی ا... تعالی مقامه الشریف) که بنا به اعتقاد عموم عالمان زمانه دارای درجات عالیه و دید برزخی بوده آن را مفتخر و ملقب به ????دارالمؤمنین نموده¬است.

????پانویس:

*ره آورد وحید، تالیف، استاد وحید دستجردی، ضمیمه سال نهم مجله ارمغان

 ** شناخت سرزمین چهارمحال، سید کریم نیکزاد امیر حسینی دهکردی، ص 13 و 14

***مرغزار هزار خانی یعنی مرغزار هزار چشمه: این نامی است که در بعضی از متون قدیم به دشت هفشجان به لحاظ زیادی چشمه¬های آن اطلاق شده¬است و کوه جهان بین نیز به کوه هزار چشمه شهرت دارد. مردمان قدیم باور داشتند که آب حیات در چهارمحال اصفهان و در دل کوه جهان¬بینِ هفشجان قرار دارد. 

متاسفانه در چند دهۀ اخیر به علت حفر تعداد زیادی چاههای عمیق و نیمه عمیق و خشکسالی¬های متوالی و تغییر الگوی بارش از برف به باران بسیاری از چشمه¬ها و مرغزارهای آن به کم¬آبی و خشکی گراییده¬اند. هفشجان تا قرن هفتم هجری به مدت سه قرن شکارگاه سلطنتی بوده¬است و شرح بازدید بعضی از پادشاهان سلجوقی از اینجا در تواریخ معتبر آمده¬است.

@Hooshangan @Hoshangan @Hafshejan @Hafshejon

 فایل متنی????????????