✅✅✅چهارمحال را بهتر بشناسیم....

 

 

یکی از موضوعات مهم در شناخت هویت مردمان استان چهارمحال و بختیاری، موضوع شناخت هویت منطقه چهارمحال است...

این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که در دوره معاصر مردمان این استان دچار فهم و درک نادرستی از آن شده اند.

این مسئله تا جایی پیش رفته است که در عبارات، اصطلاحات و یادکردها بجای استفاده از نام درست ?استان چهارمحال و بختیاری✅ از کلمات نادرست:

?چهارمحالِ بختیاری❌

?چهارمحال

?بختیاری

استفاده می شود!؟؟ و خود بیانگر درک نادرست از نامهای این منطقه دارد...

بنابراین برای هر شهروند چهارمحالی (هَفشِجانی، گَندُمانی، دهکُردی، بروجِنی، قَهفَرخُی، شَهرکی، چالِش تُری، جونِقانی، سامانی، بِنی، فارسانی، باباحیدری، نافچی، بُلداجی و....................) شناخت منطقه خود و تعریف محدوده آن یک نیاز اصلی است و پیش نیازی است در جهت بررسی تاریخی هر یک از شهرهای موجود....

✅در این بخش با ما همراه باشید با معرفی چهارمحال و زیر مجموعه های آن...

@Hooshangan

 

?چهارمحال

کلمه چهارمَحال مرکب از دو واژه چهار+محال است. ?چهار، واژه عددی فارسی اما ?محال جمع مکسر اصطلاحی محل یا محله به زبان سره فارسی است و بیانگر اجماع چهار منطقه یا محل در یک محدوده می باشد که آن را چهارمحال نامیده اند.

در ایران زمین دو منطقه بدین نام ها وجود دارد یکی ?چهارمحال متصل اصفهان و دیگری ?چهارمحال منفصل اصفهان است... آنچه که امروزه بنام چهارمحال شناخته می گردد در واقع چهارمحال متصل است بنابراین چهارمحال منفصل (همچون مناطق کوهپایه، جرقویه و سمیرم و دهاقان...) دیگر رسمیت ندارد.

در عوض چهارمحال متصل که شامل چهار منطقه پیوسته ✅لار، گندمان، میزدج و کیار در حدفاصل جنوب غربی مرکز اصفهان قرار دارد؛ شناخته شده و رسمیت یافته در تقسیمات سیاسی-اداری کنونی جمهوری اسلامی ایران  می باشد و نیمه شرقی استان چهارمحال و بختیاری را شامل شده است.

?چهارمحال را بهتر بشناسیم...

بخش دوم

 

?تاریخچه چهارمحال

 

چهارمحال با 7000 کیلومتر مربع مساحت مشتمل بر مناطق لار، گندمان، میزدج و کیار زیر مجموعه سرزمین اصفهان است که از دوران صفوی با این نام رسمی شناخته می¬شده است. از این حوزه به نام های ?چهارمحال متصل اصفهان، چهارمحال عراق عجم، عبارت عربی محال اربعه اصفهان و هند کوچک نیز نامبرده شده¬است.

چهارمحال از ابتدای قرن دهم هجری قمری و با سلطنت صفویان به طور رسمی به شکل محدوده امروزی درآمد. ?لار وسیع ترین و مهم ترین منطقه چهارمحال است. گندمان، میزدج و کیار نیز به ترتیب در درجه های بعدی وسعت و اهمیت قرار دارند.

نظام حکومتی چهارمحال دارای یک مرکز حکومتی مذهبی بوده است و نیز دارای یک نایب مرکزیتی نیز می شده است. طبق روال عرفی حاکم مرکزیت همواره در محل لار قرار داشته و نایب مرکزیتی در محل گندمان استقرار یافته است. هفشجان یا لار اصفهان به عنوان مرکزیت لار و کل چهارمحال بوده و گندمان دارای اهمیت نایبی در چهارمحال بوده است.

مطابق شیوه حکومتی صفویان، هفشجان همواره مرکزیت سیاسی، حکومتی، مذهبی، هنری، اقتصادی و راهی چهارمحال را داشته است و از این جهت اصطلاحاً از عنوان مرکز مطلق یاد شده است و بررسی هر بعد از قضایا جهت اثبات آن کافی است. این گسترش اهمیت و مرکزیت بواسطه پیشینه کهن این شهر در تاریخ تشیع دوازده امامی منطقه و نیز  سلسله های قبل از صفوی و خالصه تام بودن آن است. از جمله استقرار مشعشعیان و نظام شرعی شیعیان و گسترش این آیین سبب تقویت بنیه مذهبی حکومتی هفشجان یا هوشگان شد و بخصوص در دوران صفویان بر این نماد تاریخی توجه بسیار شد...

 

?در این بخش نظام ساختاری حکومتی-قضایی منطقه چهارمحال که بدرستی یادگار قرن های دهم و یازدهم هجری قمری است بررسی می کنیم...

?ساختار حکومتی چهارمحال (دوره صفویه)

 

ساختار حکومتی این منطقه مبتنی بر دو قسم ?اجرایی و ?قضایی است که به سبب اهمیت و قرار گیری در سرزمین اصفهان در میانه دوران صفویان و با پایتخت شدن شهر اصفهان مرکز سرزمین از اهمیت دوچندان روبرو شد و البته همجواری با سرحد بختیاری یعنی منطقه عرفی مردمان لر بختیاری که از دوره صفویه آنجا نیز با نظام یافتگی خاص اداره می شد بر سوق الجیشی بودن این محال تاکید می کند.

?ساختار اجرایی

♦️چهارمحالِ خاصه در دوران صفویه بر پایه تقسیمات 5 گانه سرزمین اصلی، زیر حوزه سرزمین اصفهان قرار داشت و از آن جهت که اصفهان در دوران شاه عباس اول به پایتختی برگزیده شد. نزدیکی بیش از پیش به دربار صفویه چهارمحال را به صورت ولایتی مهم تبدیل کرد.

این ولایت در ابتدای صفویه به علت دوری از پایتخت با استقلال بیشتر اداره می شد و تا حد سلطان در این ملک سیطره حکومتی داشته است. خاستگاه سلطان اغلب از مرکزیت تام محال یعنی هفشجان بود. و سلطان ضمن استقلال بیشتر بخشی از خراج حکومتی خود را به دربار قزوین(شاه طهماسب اول) می¬فرستاد اما در دوران شاه عباس به بعد والیان حکومتی چهارمحال از سوی دربار منصوب و به مرکز محال فرستاده می¬شدند.

سرزمین هفشجان(هوشنگان) تا پیش از صفویه همواره به عنوان ?اراضی خاصه حکومتی  یا خالصه جات سلطنتی شناخته می شد. قدر مسلم عملاً اداره امور بطور مطلق و همه جانبه با نظر دربار صفوی بود و از دوره شاه عباس اول صفوی مقام ?وزیر کاملاً جایگزین حاکم شده است.

?خاندان قائد هفشجانی از حاکمان مسلم چهارمحال متصل هستند. در این ساختار اجرایی، وزیر ولایت چهارمحال گاه به سبب سابقه نظامی و حکومتی با عنوان?بیگلر بیگی دربار صفوی قلمداد می شده و از جمله از همه معروف تر ?قورچی باشی شاهقلی بیگ صفوی، نایب مناب سپهسالار ایران، امامقلی خان و خان ایالت فارس بود که شخصاً از سوی پادشاه ایران به اداره حکومت این منطقه منصوب گردید. شاه عباس اول همچنین بخشی از املاک خاصه هفشجان را تحت تیول و اراضی ضمیمه آن بیگلر بیگی کرد.

مقام وزیر چهارمحال به طور جدی در دوران شاه صفی، شاه عباس دوم و شاه سلیمان با نظم و شیوه رایج تری منصوب و مشخص گردیده است هرچند که در اواخر دوره صفوی وخصوصاً زمامداری شاه سلطان حسین حکومت چهارمحال در مدت کوتاهی چندین حاکم به خود دیده است.

پس از مقام وزیر یا حاکم، بالاترین مقام اجرایی در دست ?داروغه مرکز چهارمحال قرار داشت. و براستی اداره کننده هفشجان، داروغه باشی بود.

کلانتر میانجی بین داروغه و مقام‌های بالاتر و مردم عادی بود. در روستاهای چهارمحال نیز کدخداها کارهای کلانترها را انجام می‌دادند.

?ساختار قضایی

در این بخش حکومتی، چهارمحال بدون شک از کامل ترین سطح فقهی برخوردار بوده است. و خود به دو موضوع ?شرعی و ?عرفی معرفی شده است. در بخش شرعی، شرح ?مقامات صدور عظام هفشجان? که خود به تنهایی مشتمل بر چندین عالم مذهبی تشیع دوازده امامی بومی این دیار است بخش مجزا و مفصلی را برای توضیح نیاز دارد.

مقام صدور عظام یا صدر به عنوان منصب دینی حکومتی محسوب می شده است و در میان اسامی تنی چند از سادات ذوالشأن و صاحب کرامت و تعدادی از علمای اعلام تحت عنوان مجتهدان معاصر دوره صفویه است که بزودی بیان خواهند شد...❗️

?صدر بالاترین مقام دینی در دولت را داراست و خود از میان علمای نام‌ور شیعه گزینش می‌شود. قاضی‌های شرع از میان?علمای شیعه (ملاها) گزینش شده و توسط صدر گماشته می‌شوند. از کارهای دیگر صدر رسیدگی به کارهای موقوفات است[خصوصاً موقوفات خاصه املاک چهارمحال]

در بخش عرفی، نیز دعاوی دینی که وابسته به نگهداری نظم و امنیت بود از سوی مقام ?دیوان بیگی بررسی می شده است. دیوان بیگی خاصه چهارمحال با تنفیذ صدرعظام و صدرات پناه تعیین می شده است.

و....

 

 

✅در این بخش ضمن معرفی تاریخچه  کلی و بخشی چهارمحال، ساختار حکومتی این منطقه بخصوص در دوران صفویه به طور بسیار موجز بررسی شده است در بخش های بعدی با توضحیات تکمیلی در دوره های افشاریه تا پهلوی و نیز بررسی تک محل های لار، کیار، میزدج و گندمان با ما همراه باشید....

 

 

 

ادامه ...................../

 

?چهارمحال را بهتر بشناسیم...

بخش سوم

 

?تاریخچه چهارمحال

افشاریه و زندیه

 

?ساختار حکومتی، تغییر هویت نظام اجرایی و مراکز سیاسی جدید

 

تغییرات ساختار حکومتی چهارمحال در پی سقوط اصفهان و سلسه صفویه با شتاب بیش تری صورت پذیرفت. در سال  1149 هجری قمری، نادر شاه از طریق دزپارت به منطقه چهارمحال در جهت سرکوب بختیاری ها رفت. مهم ترین تغییر ساختاری چهارمحال در این دوره تضعیف مرکزیت دیرین آن و استقرار کانون قدرت جدید است.

بنابر این نادر با پیگیری سیاست صفویه ستیزی در هفشجان، بیگلر بیگی های ترک صفوی را عزل و درصدد برآمد تا یک مرکز حکومتی مستقل در میانه دشت لار درست کند تا هم از شر اقدامات حاکمان هفشجانی(طرفدار و مدعی صفوی) راحت و هم قیام بختیاری ها را سرکوب کند. نادرشاه محب علی بیگ قلیچه ای ترکمان از سرداران خود را  ماموریت داد تا در ?شهرک لار مستقر شود و مرکز حکومتی چهارمحال را به آنجا منتقل کند.

 

?محب علی بیگ یا مولی بیگ از همان ابتدا به جهت سلطه هرچه بهتر چهارمحال و اداره راحتر امور ?قائد سابع هفشجانی? از مدعیان حکومتی و از بزرگان چهارمحال را که پس از حضور نادرشاه سلب موقعیت شده بودند را به ازدواج دخترش درآورد. از این زمان ارتباط خویشاوندی میان قائیدی ها و اعقاب محب بیگی تقویت شد.

در دوران افشاریه علی رغم استقرار کانون حکومت در شهرک، ?مقامات صدر نیز با وجود کاهش موقعیت همچنان به حیات مذهبی خود ادامه دادند و به برقراری نماز جماعت در هفشجان و ادامه سلطه مذهبی خویش ادامه دادند. این دوران حدوداً یک دهه ای نیز به پایان رسید در این دوران خالصه پروری از رونق بالایی برخوردار بود.

 

?دوران زندیه مترادف است با قدرت گیری ?خاندان ریاحی در چهارمحال، ریاحی ها با اصالت خوانساری که از دوران صفویه در لار مستقر شده بودند توانستند کانون قدرت چهارمحال را نه در شهرک که بلکه در ?چالش تُر انسجام بخشند و سومین مرکز چهارمحال را باز در لار تقویت نمایند. حضور سپاه کریمخان زند این دوره هم در چمن مفرح گَندُمان و هم در مرغ شاه لار(جبهه شرقی کارخانه قند کنونی چهارمحال) و پیگیری جدال با مدعیان بختیاری ادامه یافته است.

 

دوران 60 ساله افشاریان و زندیان ،با از بین رفتن نظم  رایج حکومتی دوره صفویه چهارمحال همراه شد و دیگر نه از وزیر این خالصه دربار خبری بود و نه از بیگلر بیگی. این دوران پر هرج و مرج تنها حاکمان سنتی محلی را به خود دید که ضمن اداره منطقه و گرفتن خراج به بزرگی و شکوه زمامداران صفوی چهارمحال نبودند. بنا به آثار تاریخی، فرهنگ و هنر نیز در این دوران دچار رکود شده است. خصوصاً تنها شکوه شعر و ادب را نیز می بایست در آثاری همچون یادمان قائد خلیفه قلی و بزرگان چهارمحالی مشاهده کرد...

 

❗️ادامه دارد....بخش ساختار دوران قاجاریه تا دوره معاصر

 

و بررسی محلات لار، کیار، میزدج و گندمان... بزودی

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

با حکم عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور حکم سرپرستی معاونت سیاسی امنیتی استانداری به نام بهرام سمیع قهفرخی صادر و بزودی ابلاغ خواهد شد. از همراهی جناب سمیع با تحریریه جهان بین سپاسگزاریم.

بهرام سمیع حقوقدان، وکیل و فعال سیاسی و از پایه گذاران احزاب اصلاح طلب در استان چهارمحال و بختیاری می باشد.  پیش از این خدابخش مرادی نافچی معاون سیاسی استانداری چهارمحال و بختیاری بود. قاسم سلیمانی دشتکی هم اکنون استاندار چهارمحال و بختیاری است.

 

?مجتمع بزرگ گردشگری اقامتی شهر هفشجان

همتی دیگر از اهالی محترم شهر هفشجان

با توجه به شروع احداث ?موزه مردم شناسی در دهکده سنتی هفشجان از کلیه همشهریان عزیز تقاضا می شود اشیا و لوازم سنتی و قدیمی را در اختیار موزه قرار دهند تا با نام ایشان در موزه نگهداری شود.

?هفشجان، بلوار شهید مظلوم، خیابان نیایش، انتهای خیابان کشاورز، محله تاریخی مرغزار

 

?09130041354-09138830171

?تلفن: 03832571133

?فکس: 0382575862 (صادقی)

?تحریریه جهان بین هفشجان